Onderzoek
Borstkanker is de meest voorkomende soort kanker. In Nederland krijgen elk jaar ruim 17.000 vrouwen en ongeveer 150 mannen de diagnose borstkanker. Maar liefst 1 op de 7 vrouwen krijgt vroeg of laat met de ziekte te maken. Nieuwe behandelmethoden voor kanker zijn nog steeds van levensbelang. Daar is hoogwaardig medisch-wetenschappelijk voor nodig. Onderzoekers in Limburg werken aan baanbrekende onderzoeksprojecten.
Borstreconstructie met gevoel
Het laten amputeren van een borst is voor vrouwen vaak een ingrijpende ervaring. ‘Voor het oog’ kunnen tegenwoordig heel mooie resultaten worden behaald met borstreconstructies. Alleen het gevoel in de borst ontbreekt bij de traditionele ingreep en dat is voor veel vrouwen een extra verlies. Artsen van het Maastricht UMC+ hebben een manier ontwikkeld waarmee er wél gevoel behouden blijft in de nieuwe borst. Dat lijkt een grote impact te hebben op de kwaliteit van leven. De artsen willen de techniek graag verder verbeteren en wetenschappelijk aantonen wat het positieve effect precies betekent.
Borstreconstructie bij kanker en genetische aanleg
Wereldwijd was borstkanker in 2018 de meest voorkomende vorm van kanker onder vrouwen. Gelukkig overleven steeds meer patiënten de ziekte. Daarnaast is er een groeiende groep jonge vrouwen die, net als actrice Angelina Jolie, hun borsten uit voorzorg laten verwijderen. Bij hen is vastgesteld dat ze een gen hebben geërfd dat de kans op borstkanker in de toekomst flink vergroot. Beide groepen vrouwen kiezen na de operatie vaak voor een borstreconstructie. De traditionele operatie maakt het alleen niet mogelijk om ook iets te voelen in de nieuwe borst. Dat is voor veel mensen een extra verlies.
De techniek die veel kan betekenen voor vrouwen
Wat het gevoel in de borst betekent, verschilt van vrouw tot vrouw. Veel vrouwen voelen zich overvallen door het verlies van het gevoel, ze worden onzeker of verliezen zelfs het vertrouwen in hun lichaam. Dat heeft een negatieve impact op hun kwaliteit van leven. Een team artsen en verpleegkundigen van het Maastricht UMC+ ontwikkelde een manier om gevoel in de borst te behouden. Tijdens de amputatie wordt een zenuw in de borst gespaard. Deze wordt vervolgens aangesloten op een gevoelszenuw in het nieuwe borstweefsel, afkomstig van de buik van de patiënt zelf.
Onderzoek moet de resultaten bevestigen
De techniek wordt sinds een paar jaar toegepast in Maastricht en de eerste resultaten zijn veelbelovend. Vrouwen met een zenuwaansluiting lijken meer gevoel in hun borst te hebben dan vrouwen zonder. Het lijkt ook dat zij hun kwaliteit van leven hoger beoordelen. Maar voordat je dat een feit kunt noemen, moet het wetenschappelijk bewezen worden. Daarom is er een grootschalige studie opgestart. Daarnaast werkt het team aan de verdere verbetering van de ingreep.
Vrouwen die hechten aan het gevoel in hun borst, verdienen het best mogelijke resultaat. Help jij het mogelijk maken? Steun borstkankeronderzoek in Limburg.
Een scan in plaats van een operatie bij borstkanker
Als je borstkanker blijkt te hebben, is de eerstvolgende vraag: zijn er ook uitzaaiingen? Om dat te kunnen zeggen, wordt de okselklier verwijderd: de ‘schildwachtklieroperatie’. Helaas houden veel vrouwen langdurige klachten over aan deze ingreep. Terwijl na acht van de tien operaties blijkt, dat de lymfeklieren schoon zijn. Daar moet toch iets op te verzinnen zijn, dacht een groep Maastrichtse onderzoekers. Als enige in de wereld kijken zij of de schildwachtklieroperatie vervangen kan worden door een PET-MRI-scan. En dat lijkt inderdaad zo te zijn.
Onnodige bijwerkingen zijn extra vervelend
Wanneer je behandeld wordt voor borstkanker, is de kans op langdurige klachten daarna aanwezig. Heel vervelend natuurlijk, maar het is de best mogelijke behandeling die we nu kennen om borstkanker te genezen. In dat proces wordt bij de patiënt momenteel ook een okselklier verwijderd, om te kunnen zeggen of er uitzaaiingen zijn. Ook hier is een kans op langdurige klachten: een dikke arm door een ophoping van vocht (lymfoedeem), of arm- en schouderpijn, een stijve schouder of een veranderd gevoel in de bovenarm. Als dat vermeden kan worden, is het natuurlijk altijd prettiger voor de patiënt.
Een scan blijkt net zo betrouwbaar als de schildwachtklieroperatie
Daarom hebben onderzoekers van het Maastricht UMC+ een kleine studie gedaan onder twaalf patiënten met borstkanker. In een speciale scanner (PET-MRI) bekeken ze de lymfeklieren in de oksel. Het bleek dat de lymfeklieren op deze manier goed in beeld kunnen worden gebracht. Het is dus mogelijk om betrouwbaar te bepalen of er uitzaaiingen zijn van borstkanker, zonder een belastende operatie uit te voeren.
Een grotere studie moet het resultaat bevestigen
De volgende stap van wetenschappelijk onderzoek is dan: in een grotere groep mensen aantonen dat het werkt. Daar zijn de onderzoekers momenteel mee bezig. Bij 125 borstkankerpatiënten wordt een PET-MRI-scan gemaakt van de lymfeklieren. Als deze studie dezelfde resultaten oplevert als de eerste, kleine studie, wordt de nieuwe methode meteen toegepast op nieuwe patiënten in het ziekenhuis. Dat betekent een betere kwaliteit van leven, zowel op de korte als op de lange termijn. Daarnaast blijkt uit zo’n PET-MRI-scan aan het begin van de behandeling welke aanpak het beste zal werken bij deze patiënt. Twee vliegen in één klap dus!
Zo’n grote studie onder borstkankerpatiënten kost veel geld. Help jij mee dit mogelijk te maken? Steun borstkankeronderzoek in Limburg.
Interview Prof. dr Marjolein Smidt en dr. Thiemo van Nijnatten
Interview uit magazine Nummer 1, tekst door Jos Cortenraad
Marjolein Smidt en Thiemo van Nijnatten werken aan niet-invasieve techniek ter vervanging van de schildwachtklier
Bij ruim de helft van de vrouwen met borstkanker wordt uit voorzorg de zogenoemde schildwachtklier in de oksel verwijderd om verdere uitzaaiingen te voorkomen. Meestal blijkt de ingreep achteraf onnodig, maar houden de vrouwen wel langdurig klachten. Een team onder leiding van chirurg en onderzoeker Marjolein Smidt werkt in het Maastricht UMC+ aan een nieuwe diagnosetechniek die direct duidelijkheid geeft over eventuele uitzaaiingen en daarmee de schildwachtklieroperatie in veel gevallen voorkomt.
Het lijkt een relatief kleine en ook nuttige ingreep, het verwijderen van de schildwachtklier. Meestal uitgevoerd tijdens dezelfde operatie als de daadwerkelijke tumor in de borst verwijderd wordt. En waardoor de kans op de gevreesde uitzaaiingen kleiner wordt. Waarom zou je dat als arts en patiënt niet doen?
Bijwerkingen
Marjolein Schmidt, als chirurg gespecialiseerd in borstoperaties, weet het antwoord wel. ‘De ingreep mag inderdaad niet zo groot zijn, de bijwerkingen kunnen wel vele jaren klachten opleveren. Zoals ontstekingen, pijn, het ontstaan van littekenweefsel en gevoelloosheid. Bijwerkingen die je blijven herinneren aan de rotperiode met borstkanker en alle behandelingen. Op een gegeven moment wil je daar niet steeds meer aan hoeven denken. Je wilt door met je leven, borstkanker achter je laten.’
Er is dus veel voor te zeggen om de schildwachtklier indien mogelijk met rust te laten. ‘Precies’, beaamt de in Zuid-Limburg opgegroeide chirurg, opgeleid in Maastricht en sinds 2008 werkzaam voor het Maastricht UMC+. ‘Als arts kijk ik natuurlijk vooral naar het welzijn van de vrouwen met borstkanker die we hier behandelen. Maar het gaat ook om kosten. De ingreep kost geld en tijd en de zorg is al zo belast, we hebben al zoveel patiënten. Als chirurg doe ik niet graag iets wat overbodig is. In die tijd kan ik andere vrouwen helpen.’
Onnodig
Om hoeveel overbodige ingrepen het exact gaat is niet helemaal duidelijk. ‘In Nederland krijgen elk jaar 15.000 vrouwen de diagnose borstkanker. In de okselklier vinden we na een echo en punctie in ongeveer 20 procent van de gevallen een uitzaaiing en is de ingreep zonder meer noodzakelijk. Meestal worden dan ook nog andere aangetaste lymfeklieren weggehaald. In de overige gevallen geeft de scan en ook de punctie geen uitsluitsel. Dan nemen we de klier weg en in meer dan de helft van de gevallen is er niets aan de hand. We hebben het in Nederland dan toch al snel over ongeveer 8.000 onnodige ingrepen. Niet gemakkelijk om dat in geld uit te drukken, maar het gaat om vele miljoenen euro’s.’
PET-MRI
De enige manier om de onnodige ingrepen in te perken is een check van de schildwachtklier zonder te snijden. ‘We zijn binnen het Maastricht UMC+ voortdurend bezig met betere diagnosetechnieken’, vervolgt Marjolein Smidt die zich naast hat opereren bezighoudt met wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe technieken. ‘In 2013 hebben we hier de eerste PET-MRI-scanner van Nederland geïnstalleerd. Een apparaat dat scanbeelden van de MRI combineert met de echogeluiden. In 2018 zijn we gestart met ons onderzoek om deze PET-MRI-scanner in te zetten voor het screenen van de schildwachtklier.’
Drie jaar verder zijn er nog geen resultaten te melden. ‘Nee’, legt Thiemo van Nijnatten uit, ook opgeleid en gepromoveerd in Maastricht en in de laatste fase van zijn opleiding tot radioloog. ‘We denken dat we met dit apparaat een veel betere diagnose kunnen stellen. De beelden zijn zoveel beter, echt top. Maar we moeten eerst aantonen dat we deze methode accurater is. We hebben minstens 140 scans nodig. Daarom vragen we vrouwen met borstkanker of we een extra scan mogen maken. Gelukkig zijn veel vrouwen bereid mee te werken. Zelf hebben ze er eigenlijk niets aan. Pas later, aan het eind van de behandeling, beoordelen we de scan en leggen we onze bevindingen naast de uiteindelijke uitkomst. Natuurlijk nemen we ruim de tijd om alles goed uit te leggen. Er komt zoveel op de vrouwen af als ze te horen krijgen dat ze borstkanker hebben. Dan is een wetenschappelijk onderzoek niet het eerste waar ze mee bezig zijn. De vrouwen die bereid zijn een extra scan te ondergaan helpen wel toekomstige lotgenoten.’
Corona
Door corona lag het onderzoek anderhalf jaar stil. ‘Wetenschappelijk onderzoek werd bevroren, alle beschikbare mankracht in het ziekenhuis ging naar coronapatiënten. Begrijpelijk, maar ons onderzoek kunnen we nu pas hervatten. Inmiddels hebben 40 scans gedaan. Positief is wel dat het UMC in Rotterdam nu ook een PET-MRI-scanner heeft en meewerkt aan ons onderzoek.’
Gelukkig, verzucht Marjolein Smidt. ‘Onderzoek vergt tijd, mij als chirurg en arts duurt het veel te lang. Het zou zo mooi zijn als we over een paar jaar alleen maar een scan hoeven te doen en dan vrouwen meteen gerust kunnen stellen. Zonder ingreep en zonder die onzekerheid van minstens een week, want zo lang duurt het voordat we nu zekerheid hebben.’
Ketting
Thiemo van Nijnatten en Marjolein Smidt zijn trots op hun werk en onderzoek. ‘Zeker’, zegt Marjolein, moeder van drie kinderen en net als haar man en collega een fanatiek fietser. ‘In Nederland zijn we koploper met de behandeling van borstkanker. Elke keer weer, bij elke patiënt, ben ik onder de indruk van het teamwork. Oncoloog, specialist, plastisch chirurg, operatieteam, laboratorium, patholoog, verpleging, nazorg ; het is een ketting zonder zwakke schakels. Ik werk hier nu 13 jaar en nog steeds is er elke dag die uitdaging.’
Fondsen
Onzekere factor is en blijft de financiering, vult Thiemo aan. ‘We zijn voortdurend op zoek naar fondsen. Een scan is kostbaar en er zijn alleen al drie promovendi bezig met dit onderzoek. De kosten worden niet door verzekeraars betaald. Het spreekt voor zich dat we erg blij zijn met de bijdragen van het Kankeronderzoekfonds Limburg. Dankzij hun bijdragen uit al die mooie acties en evenementen kunnen wij in het Maastricht UMC+ verder werken aan baanbrekend onderzoek. Goed voor de Limburgse gezondheidszorg en uiteraard later ook voor andere medische centra in binnen- en buitenland.’